En mucizevi olaylardan biri çocukların anadillerini öğrenmeleridir. Bu durum hâlâ nasıl gerçekleştiği büyük ölçüde anlaşılamamış bir konudur. Bebekler doğar doğmaz konuşmaz. Ama çeşitli sesler çıkarırlar ve bunları iletişim amacıyla kullanırlar. Çoğu bebek için çevreyle iletişim kurmak ağlamayla başlar. Anne ve babalar da daha doğar doğmaz çocuklarına dili kuşkusuz öğrenecek bir varlık olarak bakarlar. Hiçbir anne baba aksini düşünmez. Bu nedenle çocuklarına bir dil öğretiyormuş gibi davranmazlar. Her şey doğal olarak inanılmaz bir hızda gerçekleşir ve bebek birkaç yıl içinde anadilni en yetkin biçimiyle öğrenir. Ama bu durum her zaman böyle olmayabilir ve çocuklar zamanında konuşmaya başlayamayabilirler. Çocuğun konuşması yaşından beklenenden çok geri ya da konuşma gelişimi açısından çok daha yavaşsa, o çocuğun konuşması “gecikmiş konuşma” olarak adlandırılır. Bazı çocuklarda konuşma sorunları geçici olabilmekte, bir süre sonra yaşıtları ile aynı düzeye gelebilmektedirler. Ancak çocukların, konuşmasının zamanla kendiliğinden mi düzeleceği yoksa daha kalıcı bir gecikme yaşayan çocuklardan mı olacağını ayırmak her zaman olanaklı olmamaktadır. Böyle bir durumda “bekleyelim, düzelir herhalde” gibi bir yaklaşım sorunun süreklilik gösterip ciddileşmesine neden olabilir. Çoğu aile, içinde bulundukları durumu ‘çocuğum konuşmuyor’ ifadesiyle tanımlarlar. Bazı durumlarda ailelerin çocuklarının her hareketini anlaması ve çocuklarını konuşma için yeterince teşvik etmemeleri de çocukların konuşmaya olan ihtiyaçlarını azaltmaktadır. Böyle bir durumda çocukların dil ve konuşma gelişimini desteklemek için yapılabilecek bazı öneriler şunlardır;
Evde çocuğunuz için bol konuşulan bir ortam hazırlamaya özen gösterin. Ona yaptığınız her şeyi üşenmeden anlatın. O işaret kullandığı zaman konuşarak anladığınızı ifade edin. Eğer yanlış üretim yaparsa ona doğrusunu söyletmeye çalışmayın; sadece siz doğrusunu söyleyerek model olun. Çocuğunuzla bebeksi bir şekilde konuşmayın, bu çocukların yanlış söylediği sözcükleri düzeltmesini engellemektedir. Sizi tekrar etmesini, sizi sürekli takip etmesini beklemeyin. Onun sizi anlayabilmesi için fırsat yaratın, sizi anlayamazsa konuşmaktan kaçabilir. Size soru sorarsa başınızdan savmayın, ayrıntılı yanıt verin. Oyun oynayın, oyunlarına ortak olun. Uzun cümleler kurarak iletişim kurmaktan kaçının. Olabildiğince kısa (fiil ile birlikte 2 yada 3 sözcüklü) cümleler kurmayı deneyin. Çocuğunuzu yaşıtlarıyla kıyaslamayın. Konuşma girişimlerini mutlaka övgüyle karşılayın. Size başlangıçta yanıt vermeyen çocuğunuz sizin sürekli onunla konuşarak iletişim kurmanız karşılığında size sözel olarak yanıt verme çabası içinde olacaktır.
Tüm bunların yanında konuşma gelişimi ile ilgili süreç uzarsa bir dil ve konuşma terapisti ile görüşmek faydalı olacaktır.
Hafize Eva Yılmaz
Dil ve Konuşma Terapisti